Shpronësimi për interes publik, a është kufizim i së drejtës së pronësisë?

E drejta e pronës private është një nga të drejtat themelore të njeriut, e njohur si e drejtëekonomike-juridike dhe shoqërore.  Liria e Pronës private është një e drejtë kushtetuese e cila garanton paprekshmërinë e pronës private nga ndërhyrjet e pajustifikuara të organeve shtetërore apo të palëve të treta. Në Republikën e Shqipërisë e drejta e pronësisë garantohet nga neni 41 i Kushtetutës të Republikës së Shqipërisë, nga neni 1 i Protokollit Shtesë nr. 1 të Konventës Evropiane të së Drejtave të Njeriut, si dhe rregullohet nga dispozitat e Kodit Civil  si dhenjë mori aktesh të tjera ligjore ose nënligjore.

Raste në vendin tonë të shpronësimeve me interes publik ka pasur, por një pjesë e mirë nuk kanë reflektuar vlerën reale të pronës, duke lënë kështu pronarët të pakënaqur, apo më keq akoma në pamundësi ekonomike për të risistemuar pronën e tyre, në vlerën e të parës.

Edhe pse nuk ka një përkufizim gjithëpërfshirës të termit “shpërblim i drejtë” nga shumica e legjislacioneve në botë kuptohet se masa e shpërblimit të drejtë është, në shumicën e rasteve, më e madhe sesa vlera e tregut, për të marrë parasysh
-Uljen eventuale të vlerës së pronës së mbetur e pa shpronësuar

-Potencialin e zhvillimit të pronës që shpronësimi ndërpret

-Dëme të tjera të drejtpërdrejta ose të tërthorta që i shkaktohen të shpronësuarit nga shpronësimi, etj.

I gjithë kuadri ligjor dhe nënligjor në zbatim të Kushtetutës së Shqipërisë është mbështetur në supozimin se shpronësimi do të bëhet me vlerën e tregut si tregues i shpërblimit të drejtë dhe vlera e tregut përcaktohet me vendime të Këshillit të Ministrave, bazuar në harta vlerash të përgatitura nga Agjencia e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave me informacionin e marrë nga Zyra e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme.

Lind pyetja: Ae shpreh harta e miratuar nga Këshilli i Ministrave çdo vit vlerën e tregut të pronave?

Para se të japim një përgjigje, le të shohim disa nga eksperiencat ligjore të shteteve të zhvilluara:

-          Amendamenti i Pestë i Kushtetutës së Shteteve të Bashkuara të Amerikës shprehet se “Asnjë personi nuk do t’i privohet jeta, liria, ose prona, pa një proces të duhur ligjor: as prona private nuk mund të merret për përdorim publik pa një shpërblim të drejtë” (justcompensation).

 

-          Në Zvicër, Kushtetuta shprehet se “Në rastet e shpronësimit, dhe kufizimit të pronësisë ekuivalent i shpronësimit, do të paguhet shpërblimi i drejtë”.  Masa e shpërblimit përbëhet nga vlera e tregut e pronës së shpronësuar, si dhe çdo humbje e mundshme e vlerës, që rezulton nga një shpronësim i pjesshëm apo i konsiderueshëm dhe kompensimi i dëmeve dhe humbjeve që rrjedhin prej tij.

 

-          Kushtetuta Australiane shprehet se “Parlamenti, në zbatim të kësaj Kushtetute, ka fuqinë të përgatitë ligje për paqen, rregullin dhe mirëqeverisjen e Commonwealth në lidhje me .... blerjen e pronës në terma të drejtë nga çdo shtet, apo persona, për çdo qëllim.....”. Specialistët shpjegojnë më tej se “nënkonteksti në nenet e kompensimit për blerjen e tokës është të sigurojnë që pronari i shpronësuar të mos jetë as në pozicion më të keq, as më të mirë, për shkak të shpronësimit. Statutet aktuale njohin faktin se vlera e çmuar e shitjes së tokës mund të mos jetë i mjaftueshëm për të siguruar që një pronari nuk i janë shkaktuar edhe humbje të tjera.

 

-          Ligji Bazë për Republikën Federale Gjermane 1949 kërkon që shpërblimi që duhet të paguhet gjatë shpronësimit: “... të reflektojë një balancë të drejtë midis interesit publik dhe interesit të personave të prekur” (Neni 14.3 “GrundgesetzfürdieBundesRepublikDeutschland”).

 

Le të rikthehemi në Shqipëri. Baza e përcaktimit të çmimit të tokave/trojeve në Shqipëri është VKM Nr. 658, datë 26.9.2012 “Për miratimin e metodologjisë për vlerësimin e pronave të paluajtshme në Republikën e Shqipërisë”. Kështu që fillimisht duhet analizuar çfarë kërkon dhe ofron ky vendim qeverie.

Pika 2 e VKM shprehet: “Metodologjia për vlerësimin e pronave të paluajtshme është burimi i vetëm zyrtar për përllogaritjen e vlerës së pasurive të paluajtshme.” Kjo të krijon përshtypjen se çdo lloj vlerësimi në Republikën e Shqipërisë, qoftë për qëllime transaksionesh private apo shtetërore duhet të udhëhiqet nga ky vendim. Pika 2 e Nenit 1 të Aneksit 1 e përforcon edhe më tej këtë duke u shprehur se “Qëllimi i kësaj metodologjie është garantimi dhe zgjidhja e drejtë e vlerësimit të pasurive të paluajtshme për efekt të kompensimit të pronave ose gjatë proceseve të vlerësimit të pasurive të paluajtshme në tërësi, duke siguruar respektimin e së drejtës së pronës” (nënvizimi i autorit). Në realitet vlerësimi i pasurive të paluajtshme realizohet duke përdorur më shumë metoda dhe teknika vlerësimi sesa kjo që përcakton ky vendim qeverie.

Neni 3 i kësaj metodologjie në pikat 2 dhe 3 shprehet:

     2.- Përllogaritja e vlerës së pronës bëhet sipas standardeve ndërkombëtare të vlerësimit të pasurive të paluajtshme, të përcaktuara në aneksin 1/1 të kësaj metodologjie, ku: vlera e pronës (VP) = çmimi i kontratës së shitjes.

Përdoruesi i këtij VKM pret që në Aneksin 1/1 të gjejë standardet ndërkombëtare të vlerësimit, por në fakt gjen një procedurë të analizës statistikore për përpunimin e të dhënave që nuk ka asgjë të përbashkët me standardet të cilave i referohet.

 

 3.- Çmimi i kontratave të shitjes nënkupton çmimin e tregut, sipas llojit të pasurisë dhe qëllimit të përdorimit të saj. Çmimi i tregut nxirret nga të dhënat zyrtare të kontratave të shitjes të regjistruara në Zyrën e Regjistrimit të Pasurisë së Paluajtshme.

 

Në çdo rast kërkese për shpronësim, që të reflektohet vlera reale e tregut, ZRPP duhet të nxjerrë kontratat e shitjes për një zonë prej 100m, 200m apo 500m (në varësi të dispoueshmërisësë të dhënave) nga prona që shpronësohet dhe pastaj një grup ekspertësh, kryesisht vlerësues, të merrnin parasysh veçoritë e secilës pronë që shpronësohet për të arritur në vlerën e tyre të tregut. Nëse këto të dhëna mungojnë për vendndodhjen e pronës që shpronësohet duhen përdorur metodat e tjera të vlerësimit. Gjithashtu ky grup duhet të trajtojë edhe faktorët e tjerë që bëjnë që vlera e pritshme e pjesës së mbetur e pashpronësuar rritet ose zvogëlohet, apo dëme të tjera që i shkaktohen qytetarëve nga zhvendosja e tyre nga një vend në tjetrin.

 

Burime:

Fletorja Zyrtare, VKM Nr. 658, datë 26.9.2012 “Për miratimin e metodologjisë për vlerësimin e pronave të paluajtshme në Republikën e Shqipërisë

Të dhëna të mbledhura nga baza ligjore e shteteve të sipërpermendura

Analizë e autorit të blogut të DevInf

< Go back to news list

Ne menaxhojmë më shumë se 6000 prona

Keni pronë për shitje
apo për qira?

Dërgoni të dhënat tuaja
dhe agjentët tanë do t'ju
kontaktojnë menjëherë.

Plotësoni formën
  • Apartments
  • Villas
  • Offices

Harta me çmimet fiskale 2022

Eksperienca jonë nder vite për tregun aktual si dhe për perspektivën e zhvillimit në fusha të ndryshme na ka dhënë njohuri për të plotësuar hartën e parë dhe të vetme Interaktive të Tiranës me çmime të sugjeruara për secilën zone.

Shisni ose jepni me qira pronën

X

Jepni me qira pronën tuaj

X